lekcja 16: społeczeństwo
Żyjemy w społeczeństwie! Nauczmy się kilku słów, które się przydają w obchodzeniu się ze społeczeństwem:
społeczność, drużyna, grupa
sposób, metoda, tradycja, droga
zastąpić, wymienić; rynek, sklep
pieniądze, coś wartościowego
zmarły; zabić
wiele, bardzo
Użyjmy nowych słów w zdaniach:
nasin mute li lon.
Jest dużo tradycji.
jan li pali lon kulupu.
Ludzie pracują w zespołach.
len pona li wile e mani mute.
Dobre ubrania wymagają dużo pieniędzy.
Dobre ubrania są drogie.
jan mute li moli tan utala suli.
Wielu ludzi zmarło z powodu wojny.
mi wile esun e soweli mi.
Chcę sprzedać swoją krowę.
mi wile ala esun e soweli sina.
Nie chcę kupić twojej krowy.
Tu jest coś ciekawego, co możesz zauważyć: esun na ogół znaczy ‘wymienić’, ale w zdaniach jest wystarczająca ilość informacji, aby wiedzieć, że szczególnie oznacza ‘sprzedać’ w jednym zdaniu, a ‘kupić’ w drugim!
Więcej o mute
mute jest bardzo użytecznym słowem. Rzadko widzimy, żeby do mi, sina, ona były dołączone przymiotniki, ale mute jest tak użyteczne, że widzimy to dość często:
my, wielu z nas
kulupu pali li jo e mi mute.
Związek zawodowy ma wielu z nas.
wy
ona li ken sitelen e sina mute.
Oni mogą zrobić wam zdjęcie.
Czy pamiętasz specjalną regułę, która głosi: “gdy mi lub sina jest podmiotem zdania, usuwamy li”? Ta reguła jest dość specyficzna! Spójrz na te zdania:
mi mute li kalama musi.
Razem gramy muzykę.
sina mute li sona e ni.
Wielu z was to wie.
Zobacz, że li nie jest usunięte! To dlatego, że podmiotem nie jest ani mi, ani sina, ale zamiast tego mi mute i sina mute.
To może się wydawać dziwne, ale pamiętaj — celem li jest pokazanie, gdzie zaczyna się orzeczenie! Gdyby zostało tutaj usunięte, moglibyśmy wtedy uważać, że czasownikiem jest mute.