lekcja 17: pytania
Pytania
Zwykle są dwa rodzaje pytań:
- pytania tak / nie. Na te pytania można odpowiedzieć ‘tak’ lub ‘nie’, twierdząco lub przecząco.
- pytania otwarte. To jest jak wypełnianie luk: kto to zrobił? zrobił co? komu? gdzie? dlaczego?
Pytania tak / nie
Pytanie
Czy pamiętasz z poprzedniej lekcji, że nauczyliśmy się zaprzeczać zdanie, znajdując pierwszy czasownik w zdaniu? Tutaj robimy coś podobnego, aby zadać pytanie tak / nie. Podwajamy pierwsze słowo orzeczenia i dodajemy w środku ala:
czy ... je?
pipi li moku ala moku e len?
Czy ćma je tkaninę?
czy ... jest dobry?
kalama musi li pona ala pona tawa sina?
Czy muzyka jest dla ciebie dobra? (Czy lubisz muzykę?)
czy ... chce ...?
sina wile ala wile lape lon supa?
Czy chcesz spać na łóżku?
czy ... jest w ...?
ona li lon ala lon ma Mewika?
Czy oni są w USA?
To jest trochę dziwne dla kogoś, kto mówi po polsku! Ale można zobaczyć coś podobnego w języku mandaryńskim.
Odpowiedź
W języku polskim istnieje specjalne słowo ‘tak’. Zamiast tego toki pona robi to samo, co języki takie jak fiński, mandaryński, łacina, i wiele innych: odpowiadasz czasownikiem jako ‘tak’ i czasownikiem + ala jako ‘nie’.
sitelen li musi ala musi?
Czy filmik jest śmieszny?
śmieszny. (= Tak, jest.)
nieśmieszny. (= Nie, nie jest.)
Wzorzec C ala C występuje bardzo często! Ale też jest inny:
co? jaki?
lub
... nieprawdaż? nie? albo co?
Możesz dodać anu seme na końcu stwierdzenia, aby stworzyć pytanie:
sitelen li musi anu seme?
Filmik jest śmieszny, nie?
Możesz odpowiedzieć musi lub musi ala, tak jak przy zwykłym pytaniu tak / nie! Ale wrażenie jest trochę inne. Jeżeli używasz anu seme, jest bardziej prawdopodobne, że oczekujesz, że druga osoba się z tobą zgodzi.
Pytania otwarte
Już się nauczyliśmy, że seme znaczy ‘co?’, a to najważniejsza część pytań otwartych! seme jest jak luka w zdaniu, którą chcesz, żeby druga osoba ją wypełniła swoimi informacjami:
waso li lon seme?
Gdzie jest ptak? (dosł. 'Ptak jest przy czym?')
waso li lon tomo.
Ptak jest w domu.
soweli li utala e jan seme?
Kogo zaatakowało zwierzę? (dosł. 'Zwierzę zaatakowało którą osobę?')
soweli li utala e jan Ema.
Zwierzę zaatakowało Emmę.
Zauważ, że tylko seme jest zamienione na odpowiedź — cała reszta zdania zostaje w tym samym szyku! W języku polskim zdania pytające często umieszczają zaimek pytający w innym miejscu niż w odpowiedzi, ale w toki ponie to się nie dzieje.